Muzeum w Krzemionkach / 2007

Rezerwat przyrodniczo—archeologiczny w Krzemionkach Opatowskich ze względu na rozmiar i czytelność śladów kulturowego przekształcania krajobrazu, stanowi fenomen w skali światowej. Badanie śladów rozwoju ludzkości znajdujących się na tym obszarze daje nam pełniejsze wyobrażenie kim jesteśmy i jak kształtowały się zalążki współczesnej cywilizacji. Świat nadziemny i podziemny tworzy krajobraz rezerwatu. Na zewnętrzny pejzaż składają się przeniknięty światłem las i unikalna roślinność rozwijająca się na glebie będącej wynikiem działalności neolitycznego człowieka Świat podziemny to labirynty korytarzy, z grą światła, generującą różnorodne napięcia na fakturach skały wapiennej, przetykanej połyskującym krzemieniem pasiastym. Obserwacja górotworu i możliwości własnego ciała oraz technologia wydobycia determinowały kształt i wymiary korytarzy oraz komór. Uważny widz dostrzeże niemal namacalnie obecność górników, którzy opuścili kopalnie tysiące lat temu.

Znaki pozostawione na ścianach wyrobisk i inne świadectwa kultury materialnej pochodzące z okresu neolitu mają w sobie niezwykłą pierwotną wrażliwość. W swojej prostocie wydają się być zaskakująco współczesne w wyrazie. Koncepcja muzeum stanowi próbę przekazania tego niezwykłego napięcia. Bezpośrednią inspiracją były megalityczne zespoły budowli, jakimi były grobowce kujawskie pochodzące z okresu eksploatacji kopalni neolitycznych na terenie Krzemionek. Założenia te są w krajobrazie znakami, sygnałami ukrytej wewnątrz wartości. Takim samym znakiem ma być przedstawiona koncepcja muzeum. Funkcja ulokowana jest na 2 kondygnacjach. Z części podziemnej ponad powierzchnię gruntu wyłania się 5 brył zakomponowanych na pochyłym nasypie. Na tym poziomie mieszczą się funkcje wymagające doświetlenia, takie jak biura, pracownie archeologiczne, kawiarnia. Zasadnicza część założenia mieści się na poziomie -1.30 m, tam też znajdują się hall, sale wystawowe, edukacyjne, konferencyjne oraz archiwum.

Zwiedzanie rozpoczyna się na granicy rezerwatu, gdzie znajduje się parking obsługujący ruch turystyczny. W miarę zbliżania się do muzeum, perspektywa oglądu ulega gwałtownym zmianom – widoczne z oddali białe, niewyraźne kształty z czasem przybierają postać wydłużonych sylwet, przecinających ścianę lasu. Szczególnie dynamiczny proces przebiega najbliżej muzeum: przed obserwatorem naprzemiennie otwierają i zamykają się przestrzenie pomiędzy obiektami, przedzielone ostrymi krawędziami ścian; lekkie wzniesienie i wyprowadzone ścieżki zachęcają do spacerowania pomiędzy gładkimi przegrodami. Wzniesienie ma na celu podkreślenie ważności miejsca, od strony pola górniczego polana jest okolona murem oporowym, natomiast od strony wioski neolitycznej przebiega droga dojazdowa dla pracowników oraz na zaplecze obiektu.

Bryła muzeum w swojej prostocie i oszczędnym wyrazie jest pełna napięcia i dynamiki, wydłużone elewacje przeciwstawiają się pionowym podziałom przesłony lasu, zza której niemal zawsze oglądany jest budynek. Z wnętrza wychodzimy ponownie na ścieżkę turystyczną, która prowadzi wzdłuż muru oporowego, poszerzając się w miejscu zaprojektowanym dla odpoczynku, oczekiwania na przewodnika etc.

Kolejnym punktem trasy jest przejście kładką ponad polem górniczym, do miejsca zejścia pod ziemię. Projekt kładki z założenia elastycznie dopasowuje się do warunków terenu. Koncepcja zakłada posadowienie kładki na płytach żelbetowych na powierzchni gruntu bez naruszania chronionego pola górniczego. W celu zapewnienia optymalnych warunków obserwacji w środkowej części pomost kładki podniesiono. Ewentualne ruchy wysadzinowe podłoża mogą być korygowane na podporach. Koniec zwiedzania trasy przewidziany jest w miejscu jej rozpoczęcia.